Amir Umarxon hayoti va faoliyati
Bilet ¹26, savol ¹3
Javob
Umarxon (1787-1822) — Qoʻqon xonligidagi oʻzbek Min sulolasining yettinchi hukmdori. Hukumat yillari 1809-1822.
U 1809 yilda akasi Olimxon o‘ldirilganidan keyin 23 yoshida hukmdor deb e’lon qilingan.
Umarxon ilm-fan va san’at homiysi sifatida tanilgan. O‘zi ham Qo‘qondagi madrasani tamomlagan. 1807—1808 yillarda Fargʻona hokimi boʻlgan. Umarxon ukasi Olimxonning Qo‘qon xonligini kengaytirish siyosatini davom ettirdi, lekin u yumshoqroq usullarni qo‘lladi.
1815-yilda Buxoro amiri Haydardan Turkiston shahrini bosib oladi. U Xoja Ahmad Yassaviy qabrini ziyorat qilib, 70 bosh qo‘chqor so‘yib, ushbu mashhur ziyoratgohning barcha shayxlariga hadya qildi. Bu yerda u o‘zini shunchaki xon deb atamasligini, balki amir al-muslimin (mo‘minlar amiri) unvonini olishini e’lon qildi. Juma namozida unvon e’lon qilindi va Umarxon toj kiydi. Bu yerda davlat lavozimlariga tayinlashlar e’lon qilindi, turli unvonlar berildi.
1817 yilda Ura-Tyube qo'shib olindi. Umarxon buyrugʻi bilan Sirdaryo boʻyida bir qancha qalʼalar qurilgan: Yangiqoʻrgʻon, Julek, Qamishqoʻrgʻon, Oqmechet va Qoʻshqoʻrgʻon. Ular Rossiya bilan xavfsiz karvon savdosini ta'minlash imkonini berdi. Umarxon Buxoro amirligi bilan Jizzax, Zomin va Uratubeni egallash uchun urushlar olib bordi.
Umarxon Rossiya, Buxoro amirligi, Xiva xonligi va Usmonlilar imperiyasi bilan diplomatik aloqalar olib bordi. 1819 yilda Istanbulga Hoji Mir Qurbon boshchiligidagi elchixona yuboriladi. Usmonli sultoni Mahmud II dan durbin, xalat, revolver va Umarxonni xonlar xoni deb tan olgan hujjat yuborilgan.
Davlat ishlarining tartibga solinishi, mamlakat iqtisodiyotining, hunarmandchilik va savdoning ma'lum darajada yuksalishi Qo'qon xonligi hayotiga qulay ta'sir ko'rsatdi.
Umarxon madaniy qurilishda Temurga taqlid qilishga urinib, Qo‘qonda ilm-fan va adabiyotning gullab-yashnashi uchun sharoit yaratdi. Umarxon davrida Qoʻqon, Toshkent, Turkiston, Chimkent, Sayram, Auli-ota kabi shaharlarda masjid va madrasalar qurilgan. Yangi Shahrixon shahriga asos solindi.
Uning hukmronligi davrida Qo‘qonda o‘ziga xos adabiyot markazi vujudga keldi. Manbalarda aytilishicha, Qo‘qonda 70 dan ortiq shoir ijod qilgan. Xon saroyida eng yaxshi shoirlar, rassomlar va xattotlar to‘plangan. Umarxonning o‘zi Amiriy taxallusi bilan she’r yozgan. Uning 10 ming misradan ortiq she’rlar to‘plami bizgacha yetib kelgan. Saroy hayotida Umarxonning rafiqasi Moxlar-ayim (Nodira) (1792-1842) muhim o‘rin tutgan. U fan, adabiyot va san’at homiysi sifatida xonlikning madaniy hayotida faol ishtirok etgan.
1822-yilda Umarxon 35 yoshida vafot etdi, uning 14 yoshli oʻgʻli Muhammad Alixon (1822-1842) davlat xoni deb eʼlon qilindi.
Ko'proq vazifalar
Fan:
O‘zbekiston tarixi fanidan imtixon savollariga javoblar 11 sinf
Bilet: ¹26
"sor-soch.com" © 2024 - Maktab o'quvchilari, abituriyentlar, talabalar va o'qituvchilar uchun ma'lumot portali
Sayt haqida | Maxfiylik siyosati | Kontaktlar