Somoniylar va Gʻaznaviylar davlatini oʻzaro taqqoslang

Arab xalifasi Horuii ar-Rashid vafotidan so’ng uning o’g’illari Ma’mun va Amin o'rtasida taxt uchun bo’lgaii kurashda Ma’munga yordam berganliklari uchun Somonxudotning nabiralari ayrim shahar va viloyatlarga noib qilib tayinlanadilar. Chunonchi, Nuhga Samarqand, Ahmadga Farg'ona, Yahyoga Shosh va Ustrushona, Ilyosga Hirot tegadi. Buning evaziga aka- uka Somoniylar Movarounnahming har yilgi xirojidan juda katta mablag’ni tohiriylar orqali xalifa xazinasiga yuborib turadilar 9-asrda Movarounnahming siyosiy hayotida o’zgarislilar yuz berib, yurtgaavval Null, so’ngra Ahmad boshchilik qiladi. liar biri hukmronligi davrida o'z nomlaridan chaqa tangalar zarb cttiradilar. Ahmad vafotidan (865) key in uning o’g'li Nasr Samarqandni markazga aylantiradi. U Movarounnahming barcha viloyatlarini birlashtirish va uni Xurosondan ajratib olish choralarini ko’radi. 9-asming oxirgi choragida Movarounnahming dcyarli barcha viloyatlari somoniylar tassarufiga o’tadi. Nasr butun Movarounnahming hukmdoriga aylanadi va kumush dirham zarb etadi. ko'p o'tmay aka-uka Nasr va Ismoil o’rtasida toj-taxt uchun kurash boshlanadi. Unda Ismoil g’olib chiqadi. Ismoil Somoniy 888-yilda butun Movarounnahmi o’z qo'l ostiga birlashtirdi va mustahkam davlat tuzishga intildi. Shimoli sharqiy hududlarga yurish qiladi va 893-yilda Taroz shahrini zabt etib, dashthklarga qaqshatqich zarba beradi. Movarounnahr aholisining mustaqillikka erishishi Arab xalifalarigayoqmas edi. Shu boisdan xalifalik saflforiylar bilan somoniylarni to’qnashtirishga va ulaming har ikkisini ham zaiflashtirib, bu boy viloyatlarda o'z ta'sirini qayta tiklashga qaror qiladi. Xalifa Mu’tazid saflforiylar hukmdori Amr ibn Laysga Xuroson bilan birga Movarounnahr ustidan ham hukm yuritish huquqi berilgani haqida farmon chiqaradi va uni Ismoilga qarslii gijgijlaydi. Natijada 900-yilda ular o’rtasida urush boshlamb, Ismoilning g'alabasi bilan tugaydi. Butun Xuroson somoniylar qo'l ostiga o’tadi. Noilojlikda xalifa Ismoilga hukmdorlik yorlig’ini yuborishga majbur bo'ladi. Ismoil Somoniy butun Movarounnahr va Xurosonni o’z qo’l ostida birlashtiradi va Buxoro shahri bu ikki davlatning poytaxtiga aylanadi.
G‘aznavilar davlati - Xuroson, Shimoliy Hindiston hamda qisman Movarounnahrda (Х-ХИ asrlarda) yashagan turkiy davlat.
G‘aznaviylar davlatiga Alpteginning g‘ulomi va kuyovi Sabuktegin asos solgan. Davlat nomi saltanatning poytaxti G‘azna shahri nomidan olingan. Turkiy g‘ulomlar xizmatlari evaziga somoniylardan Xuroson va Afg‘onistonning turli viloyatlari (G‘azna, Kobiil va boshqalar) ni boshqarish huquqini olganlar. Sabuktegin G‘azna viloyatining noibi va qo‘shin amiri qilib tayinlangach (977), u bu mulklarni mustaqil boshqarishga kirishgan. 994-995 yillarda Xurosonda bo‘lib o‘tgan 2 jangda somoniylar amiri Nuh ibn Mansur va noib Sabuktegin boshchiligidagi birlashgan qo‘shin isyon ko‘targan turk sarkardalari Abu Achi Simjuriy (Abulhasan Simjuriynint o‘g‘li) va Foyiq qo‘shinlarini tor-mor keltirish jarayonida Sabukteginning siyosiy nufuzi yanada ortadi.

Somoniylar va Gʻaznaviylar davlatini oʻzaro taqqoslang

Javob

Ko'proq vazifalar